پن فلوت

پن فلوت، زامپونیا و یا سازدهنی سرخ‌پوستان، نام های رایج این فلوت است. فلوتی از سازهای محلی قوم اینکا در آمریکای جنوبی. نام این ساز، از مجسمه ی خدای پن که این ساز را در دست دارد، گرفته شده است. پن فلوت در آمریکای لاتین در کشورهای پرو و اکوادور و در اروپا در کشورهای رومانی و لهستان از محبوبیت خاصی برخوردار است.

ساختار، جنس و نواختن پن فلوت

پن فلوت از قرار گرفتن معمولا ۲۲ عدد لوله چوبی که به ترتیب از بزرگ‌ترین به کوچک‌ترین کنار هم تعبیه شده اند، تشکیل می شود. جنس لوله ها معمولا از بامبو یا نی هستند، ولی ممکن است در ساخت یک پن فلوت از مواد دیگری مانند چوب، فلز، پلاستیک و یا عاج نیز استفاده شود.

لوله های این ساز به صورت ته بسته هستند و این ویژگی باعث می شود صدایی که از هر لوله تولید می شود یک اوکتاو بم تر از لوله ای باشد که ته باز است (در صورتی که طول و قطر هر دو لوله دقیقا هم اندازه باشند). با دمیدن باریکه ی هوا و برخورد با جداره لوله ها نت های موسیقی تولید می شوند.

کوک کردن پن فلوت

در مدل های آمریکای جنوبی، پن فلوت را معمولا با انداختن دانه های ذرت خشک شده و یا سنگ ریزه در انتهای هر لوله کوک می کنند. ولی سازندگان معاصر مدل رومانیائی (شکل منحنی) برای کوک کردن آن معمولا از موم استفاده می کنند.

انواع پن فلوت

با توجه به اینکه پن فلوت جزو فلوت های بومی دسته بندی می شود، متاسفانه ساختار آن استاندارد مشخصی ندارد و انواع مختلفی از نظر فرم و اندازه ، جنس ، گستره صوتی و همچنین کوک، برای پن فلوت ها موجود است. ولی در اروپا مدل اورپای شرقی آن (منحی – تک ردیف – ته بسته) بیشتر از سایر انواع آن مورد استفاده قرار می گیرد و کوک آن معمولا در گام سُل ماژور است و گستره صدایی آن از G1 تا G4 می بااشد. البته مدل دیگری نیز در موسیقی کلاسیک استفاده می شود که در گام دو ماژور قرار دارد.

نت های پن فلوت

در تصویر بالا شما یک پن فلوت کوک C را مشاهده می کنید ، فواصل کروماتیک با بمل کردن نت های اصلی حاصل می شوند.
توجه داشته باشید که پن فلوت اصولا یک ساز دیاتونیک است ولی قابلیت اجرای نت های کروماتیک را نیز دارد. نواختن نتهای کروماتیک در این ساز به چند روش قابل اجراست ،مثلا با تغییر زاویه دمیدن به وسیله چرخاندن ساز رو به داخل و یا با فشار دادن بیشتر ساز به لب بالایی که این کار باعث تغییر اندازه دهانه لوله میشود و نت ها پایین تر نواختن می شوند و یا با کم کردن سرعت دمیدن هوا و یا با پوشاندن دهانه لوله ها با انگشت ،که تمامی این تکنیک ها به قطعه موسیقی که نوازنده اجرا می کند و به سلیقه و تصمیم او بستگی دارد.

تهیه و گرآوری :دکتر فرهاد جوکار